MASEREEL

Hoogdruk

Hoogdruk is de oudste druktechniek en werd meesterlijk toegepast door kunstenaars zoals Frans Masereel, en wordt vandaag nog steeds gebruikt door artiesten als Kerry James Marshall en Andrea Büttner. Het beeld ontstaat door hout of linoleum te bewerken: de niet-te-drukken delen worden weggesneden met een guts of een elektrische Dremel, enkel de verhoogde delen worden ingeïnkt en afgedrukt.  

Er zijn twee manieren om hoogdruk toe te passen: met een pers of handmatig. In beide gevallen wordt de plaat ingeïnkt met hoogdrukinkt. Bij de handmatige methode gebruik je een baren om het beeld over te brengen: je legt het papier op de ingeïnkte plaat en wrijft met de baren over de achterkant van het papier totdat de inkt is overgedragen. Voor grotere houtsneden, linoleumsneden of grotere oplages is een pers praktischer. Beide methodes leveren vergelijkbare resultaten met de kenmerkende kwaliteit van een houtsnede.  

Bekende vormen van hoogdruk zijn houtsnede, linosnede en typografie, waarbij typografie zich specifiek richt op het vormgeven van gezette tekst.  

Bij MASEREEL maken we ook gebruik van een lasercutter, die nieuwe mogelijkheden en toepassingen biedt. Zo is de lasercutter ideaal voor het maken van stempels en het toevoegen van eigentijdse precisie aan deze klassieke techniek.  

Zeefdruk

Zeefdruk, ook wel doordruk genoemd, is de modernste van de traditionele druktechnieken en vindt zijn oorsprong in de oudere stencildruk. In de jaren zestig werd zeefdruk een iconisch medium binnen de popart, waar kunstenaars zoals Andy Warhol en Robert Rauschenberg het naar een hoger artistiek niveau tilden. Tot op vandaag is zeefdruk een van de populairste grafische technieken, geliefd om zijn toegankelijkheid en veelzijdigheid.  

De techniek maakt gebruik van een frame met een strak gespannen nylon gaas, de zogenaamde ‘zeef’. Deze wordt voorzien van een dunne laag licht-gevoelige emulsie. Het beeld dat je wilt drukken, wordt voorbereid op een transparante film. Dit kan digitaal, met een printer, of handmatig met een UV-werende snijfilm of opake zwarte inkt. De zeef wordt vervolgens in een UV-belichtingstoestel geplaatst, waar de emulsie wordt belicht door het transparante deel van de film. Na belichting worden de delen van de zeef met water uitgewassen – daar waar de tekening op de film de emulsie tegen UV-licht beschermde. De zeef is nu klaar om inkt door de openingen te laten passeren en zo het beeld op papier over te brengen, met behulp van een rakel.  

Bij MASEREEL wordt zeefdruk ook veel gebruikt om te drukken op materialen zoals textiel, glas, hout en andere ondergronden. We streven ernaar zo veel mogelijk met watergedragen inkten te werken om het gebruik van solventen te beperken.  

Diepdruk

Diepdruk is een techniek waarbij inkt in de dieperliggende delen van een drukplaat op papier wordt gedrukt (in tegenstelling tot hoogdruk). De drukplaat – of matrix – kan gemaakt zijn van o.a. koper, zink of acryl (plexiglas). Lijnen worden in de plaat gegraveerd of geëtst met een etsende vloeistof (salpeterzuur, kopersulfaat of ijzerperchloride).  

Bij het maken van een ets wordt een vernislaag aangebracht op een koper- of zinkplaat. Met een etsnaald kras je vervolgens de tekening in deze vernislaag, waarbij de onderliggende plaat wordt blootgelegd. Daarna wordt de plaat in een bad gelegd met etsende vloeistof, zoals ijzerperchloride of kopersulfaat (afhankelijk van het materiaal). De vloeistof bijt in de blootliggende lijnen. Hoe langer de plaat in de vloeistof blijft, hoe dieper de lijnen worden, wat bij het drukken resulteert in meer inktopname en dus donkerdere lijnen.  
Bij een gravure wordt het beeld fysiek in de plaat gekrast met een etsnaald of roulettes of burijnen (droge naald technieken). Bij deze diepdruktechniek komt er dus geen etsvloeistof aan te pas. 
 
Bekende kunstenaars:  Luc Tuymans, Fred Bervoets, Peter Doig, Kiki Smith…   

Andere diepdruktechnieken  

• Droge naald: Bij deze techniek worden met een naald of andere materialen lijnen rechtstreeks in de plaat gekrast. De krassen creëren variaties in tonen en resulteren in fluweelzachte, rafelige lijnen. Hoe dieper en harder je krast, hoe donkerder de tonen worden.  

• Aquatint: Hierbij wordt met aquatint-harspoeder of via airbrush een patroon van kleine stippen aangebracht op de plaat. Dit patroon zorgt voor een structuur waarin de inkt zich tijdens het drukken kan hechten. Door de tussenruimtes tussen de hars- of acrylpunten kan de etsvloeistof inbijten, wat vlakmatige effecten mogelijk maakt. Deze techniek is ideaal om tonen aan te brengen in je ets, naast de scherpere lijnen.  

• Foto-ets: Met een laag polymeer of gelatine kunnen fotografische beelden worden omgezet naar diepdruk.  

Diepdruk, beroemd gemaakt door schilders zoals Rembrandt in de 17de eeuw, biedt een unieke combinatie van scherpe lijnen en subtiele texturen. Bij MASEREEL combineren we traditionele technieken met moderne innovaties, zoals fotografische etstechnieken en het gebruik van lasercutters. Daarnaast kunnen digitale vernislagen worden geprint met een UV-printer. Kortom, we bieden een breed scala aan mogelijkheden om resident-kunstenaars technisch zo goed mogelijk te ondersteunen.  

Lithografie

Lithografie, uitgevonden door Aloïs Senefelder, is een vlakdruktechniek die gebaseerd is op het principe dat water en vet elkaar afstoten. Bij deze techniek wordt gebruik gemaakt van een poreuze lithografische leemsteen die zowel vet als water vasthoudt. Lithografie is de voorloper van offsetdruk, waarbij beide technieken werken met een vlakke drukplaat en een positieve beeldverwerking. Dit betekent dat het beeld dat je op de steen tekent, ook op dezelfde manier wordt afgedrukt. Het tekenmateriaal is vettig en dringt in de steen.  

Na het voorbereiden van de steen wordt deze tijdens het drukken vochtig gehouden. Hierdoor wordt de inkt alleen opgenomen waar de tekening zich bevindt. De natte delen van de steen stoten de inkt af, zodat alleen de tekeningen inkt vasthouden. Nadat de steen is ingeïnkt, wordt het papier zorgvuldig op de steen geplaatst, uitgelijnd op basis van de tekening, en vervolgens afgedrukt met een pers.  

Tussen het tekenen op de steen en het uiteindelijke afdrukken is er een uitgebreid proces van voorbereidingen die ervoor zorgen dat het beeld druktechnisch stabiel is en dat meerdere afdrukken gerealiseerd kunnen worden.  

Kunstenaars: Oldrich Kulhanek, Ingrid Ledent, Bruce Nauman…

Digitale druk

Digitale printers hebben sinds eind vorige eeuw hun definitieve ingang gekregen in artistieke toepassingen dankzij de kwalitatieve inkten die een welbepaalde lichtechtheid garanderen. Digitale printers kunnen enkel gebruikt worden mits de creatie van een digitaal bestand via een digitaal foto- of tekenprogramma. Deze programma’s zoals Photoshop of Illustrator kunnen worden gebruikt om beelden te bewerken en te verwerken, en om matrices te maken die je later analoog kunt afdrukken. Je kunt tot A3-formaat scannen en daarbij gebruik maken van onze Macs (uitgerust met de volledige Adobe Creative Suite). Daarnaast hebben we een aantal apparaten voor specifieke technische toepassingen. MASEREEL is niet geëquipeerd met 3D-printers.  

Kunstenaars: Simon Denny, Maki Suzuki …

RISO  

RISO is een Japans bedrijf dat machines maakt voor goedkope en snelle prints, vooral voor scholen en jeugdhuizen. Ze hebben verschillende modellen, zoals de Duplicator en de ComColor.  

• Duplicator: Dit is een stencildrukmachine. Via een computer of scanner breng je je beeld over op een vel rijstpapier op een kleurdrum. Vervolgens kun je snel het sjabloon afdrukken in de gewenste, beschikbare kleur. Voor elke kleurlaag maak je een aparte Master aan.  

• ComColor: Dit is een ‘high speed’ inkjetprinter. Doordat hij met inkt werkt (in plaats van toner), kun je spelen met transparantie en verzadiging.  

Beide machines worden vaak gebruikt voor kleine publicaties of posters. Het formaat (A3) en de kleurkeuze zijn beperkt, maar ze leveren snel interessante en tactiele resultaten.  

Lasercut  

Met de lasercutter kun je graveren of snijden in verschillende materialen. Je kunt alles graveren of snijden wat vlak is, niet brandbaar is en geen chloride bevat (materialen zoals PVC zijn dus niet veilig). De gegraveerde materialen kunnen als eindresultaat dienen of als matrix voor verdere afdrukken. We gebruiken de lasercutter bijvoorbeeld om hout of acrylplaten te graveren die we daarna met hoogdruk afdrukken. De bestanden moeten vectorieel zijn, zodat de laser de lijnen precies kan volgen.  

UV-printing  

Met een UV-printer kun je vrijwel alles bedrukken, zolang het vlak is en in de machine past. UV-inkt hardt direct uit na blootstelling aan UV-licht, waardoor de afdrukken meteen volledig droog zijn. Je drukt in CMYK, met de mogelijkheid om wit en/of clear toe te voegen, waardoor de kleur- en textuurmogelijkheden enorm zijn.  

Laserprinter 

Een laserprinter is een printer die toner inktcartridges gebruikt om door middel van warmte het beeld op papier of film te hechten, waarbij de inkt bestaat uit fijn plastic poeder (zoals bij een kopieermachine).
MASEREEL gebruikt grootformaat printers. Zo beschikken we over  een zwart-wit Océ plotter, een laserprinter om beelden over te brengen op papier of op kalk om films te maken voor zeefdruk.  
De Epson printer wordt gebruikt om hoogwaardige digitale en lichtechte prints te maken op groot formaat of om digitale films te maken voor een fijnere belichtingsfilm voor foto-etsen, De duurzame, waterbestendige inkten kunnen ook gebruikt worden in allerhande collagetoepassingen bij andere technieken (chine-collé technieken).